Trong bối cảnh gánh nặng ung thư ngày càng gia tăng tại Việt Nam, thị trường thuốc ung thư đang trở thành một trong những phân khúc có tốc độ phát triển nhanh nhất trong ngành dược phẩm. Với dân số hơn 100 triệu người và nhu cầu điều trị ung thư ngày càng đa dạng, đây không chỉ là thách thức về y tế công cộng, mà còn là cơ hội chiến lược cho các doanh nghiệp dược phẩm trong và ngoài nước. Tuy nhiên, để có thể chiếm lĩnh thị trường này một cách bền vững, doanh nghiệp dược Việt cần vượt qua hàng loạt rào cản về tiêu chuẩn sản xuất, công nghệ, và năng lực nghiên cứu. Bài viết sau đây phân tích tổng quan thị trường thuốc ung thư tại Việt Nam – từ quy mô, xu hướng dịch tễ đến môi trường cạnh tranh – nhằm làm rõ đâu là cơ hội và đâu là “điểm nghẽn” cần tháo gỡ.
A. Quy mô thị trường thuốc ung thư tại Việt Nam
Việc xác định chính xác quy mô thị trường thuốc ung thư tại Việt Nam gặp một số khó khăn do sự khác biệt trong định nghĩa và phạm vi thống kê của các nguồn.
- Insights10 báo cáo thị trường thuốc ung thư Việt Nam đạt 982,2 triệu USD vào năm 2022. Một báo cáo khác cùng nguồn về "Liệu pháp điều trị ung thư" định giá thị trường ở mức 0,91 tỷ USD năm 2022 và dự kiến đạt 1,8 tỷ USD vào năm 2030 với CAGR 8,6%.
- Dữ liệu từ Statista (qua ) lại dự phóng thị trường thuốc ung thư ở mức 365,5 triệu USD vào năm 2024. Con số này thấp hơn đáng kể so với dữ liệu năm 2022 từ Insights10. Sự khác biệt có thể do định nghĩa khác nhau (ví dụ, "thuốc ung thư" so với "liệu pháp điều trị ung thư" có thể bao gồm cả chăm sóc hỗ trợ, hoặc sự khác biệt trong danh mục sản phẩm được tính).
- Dù có sự khác biệt về con số tuyệt đối, phân khúc ung thư được công nhận là một động lực tăng trưởng quan trọng trong thị trường dược phẩm nói chung. TechSci Research đề cập đến ung thư là một phân khúc ứng dụng trong thị trường dược phẩm tổng thể, với tốc độ tăng trưởng CAGR 7,96% đến năm 2030 (mặc dù cũng đưa ra CAGR 4,75% cho toàn thị trường, cần lưu ý sự không nhất quán này). Công ty Dược Bình Định (DBD) dự kiến doanh thu thuốc ung thư kênh ETC của họ sẽ tăng 12% so với cùng kỳ trong năm 2025.
Về đóng góp vào tổng thị trường dược phẩm:
- Nếu sử dụng số liệu 365,5 triệu USD cho thuốc ung thư và 2,40 tỷ USD cho toàn thị trường dược phẩm năm 2024 của Statista , thuốc ung thư chiếm khoảng 15,2%.
- Nếu sử dụng số liệu khoảng 0,9-1 tỷ USD cho thuốc ung thư năm 2022 của Insights10 và khoảng 7 tỷ USD cho toàn thị trường dược phẩm năm 2023 của IQVIA , tỷ trọng này là khoảng 13-14%.
- Một chỉ số quan trọng là chi tiêu cho thuốc điều trị ung thư từ quỹ bảo hiểm y tế, chiếm 15,8% tổng chi khám chữa bệnh của bảo hiểm y tế vào năm 2023. Điều này cho thấy sức nặng của phân khúc này.
B. Bối Cảnh Dịch Tễ Học: Tỷ Lệ Mắc và Hiện Trạng Ung Thư tại Việt Nam
Việt Nam đang đối mặt với gánh nặng ung thư ngày càng gia tăng, cả về số ca mắc mới và tử vong.
- Theo GLOBOCAN 2022, Việt Nam ghi nhận 180.480 ca mắc mới và 120.184 ca tử vong do ung thư. Việt Nam đứng thứ 20 châu Á về tỷ lệ mắc mới. Dữ liệu Globocan 2020 cũng cho thấy con số tương tự với 182.563 ca mắc mới và 122.690 ca tử vong. Số ca mắc mới ung thư đã tăng gấp 2,6 lần trong vòng 22 năm, từ hơn 68.000 ca năm 2000 lên hơn 182.000 ca năm 2022.
- Các loại ung thư phổ biến nhất (theo GLOBOCAN 2022 ):
- Ở nam giới: Ung thư gan (19,7%), ung thư phổi (17,7%), ung thư dạ dày (11%).
- Ở nữ giới: Ung thư vú (28,9%), ung thư phổi (8,7%), ung thư đại trực tràng (8,7%).
- Dữ liệu GLOBOCAN 2020 cung cấp chi tiết hơn về 10 loại ung thư phổ biến nhất: Ung thư gan (14,5%), ung thư phổi (14,4%), ung thư vú (11,8%), ung thư dạ dày (9,8%), ung thư đại trực tràng (kết hợp 8,6%), bệnh bạch cầu (3,4%), ung thư tuyến tiền liệt (3,4%), ung thư vòm họng (3,3%), và ung thư tuyến giáp (3%).
- Sự gia tăng tỷ lệ mắc ung thư là một trong những yếu tố chính thúc đẩy thị trường thuốc ung thư.
Đặc điểm dịch tễ học cụ thể của các loại ung thư phổ biến tại Việt Nam (tỷ lệ cao ung thư gan, phổi, dạ dày, vú) quyết định các lĩnh vực có nhu cầu chính yếu trong thị trường thuốc ung thư. Hồ sơ dịch tễ này nên định hướng trọng tâm nghiên cứu và phát triển cho các công ty trong nước và chiến lược thâm nhập thị trường cho các tập đoàn đa quốc gia, nhằm điều chỉnh danh mục sản phẩm phù hợp với những nhu cầu sức khỏe cấp thiết nhất của địa phương. Điều này có ý nghĩa đối với các công ty dược trong nước khi xác định hướng đi R&D để đáp ứng ưu tiên sức khỏe quốc gia, và đối với các tập đoàn đa quốc gia khi đánh giá tiềm năng thị trường cho các sản phẩm hiện có hoặc đang phát triển của họ tại Việt Nam. Chính sách của chính phủ cũng có thể ưu tiên hoặc có các ưu đãi đặc biệt cho các loại thuốc điều trị những bệnh ung thư phổ biến này.
C. Môi Trường Cạnh Tranh Thị Trường Thuốc ung thư
Thị trường thuốc ung thư Việt Nam có sự tham gia của cả các doanh nghiệp trong nước và các tập đoàn đa quốc gia (MNCs).
- Các Doanh Nghiệp Trong Nước Nổi Bật:
- Dược Bình Định (Bidiphar - DBD): Dẫn đầu thị phần thuốc tiêm ung thư kênh ETC và chiếm khoảng 13,2% thị phần trong phân khúc hóa trị năm 2024. Khoảng 20% doanh thu của DBD đến từ thuốc ung thư. Công ty đang mở rộng sang thuốc điều trị đích dạng viên từ năm 2025 và đặt mục tiêu đạt EU-GMP cho dây chuyền thuốc tiêm vào năm 2027. Doanh thu thuốc ung thư kênh ETC của DBD dự kiến đạt 410 tỷ đồng vào năm 2025.
- Imexpharm (IMP): Dẫn đầu thị trường kháng sinh, nằm trong top 3 kênh đấu thầu bệnh viện. Tập trung vào EU-GMP, R&D, các sản phẩm giá trị cao như thuốc tiêm. Ra mắt 24 sản phẩm mới trong năm 2024 với 98 dự án R&D đang triển khai. Được đề cập là một công ty chủ chốt trong lĩnh vực thuốc điều trị ung thư vú.
- Davipharm (thuộc Adamed Group): Xếp thứ 8 trên thị trường thuốc kê đơn. Đã chứng nhận Khu sản xuất thuốc hoạt lực cao (HP Zone) đầu tiên tại Việt Nam cho các thuốc dạng rắn, bao gồm thuốc ung thư, vào năm 2021 và đạt EU-GMP cho HP Zone này vào năm 2024. Danh mục sản phẩm bao gồm 28 thuốc HP điều trị nhiều loại ung thư. Báo cáo tăng trưởng mạnh mẽ.
- Dược Hậu Giang (DHG): Là công ty dược lớn nhất theo một số chỉ số. Danh mục sản phẩm có thuốc ung thư như Doxorubicin, Paclitaxel, Vinorelbine. Nằm trong danh sách các công ty uy tín.
- Các công ty nội địa đáng chú ý khác: Traphaco , Vinapharm , Vimedimex Medi-Pharma (thuốc ung thư ), OPC Pharmaceutical (thuốc ung thư ), Dược phẩm Trung ương CPC1 Hà Nội (Hanopharm/CPC1HN) (sản xuất các thuốc hỗ trợ điều trị ung thư như Ondansetron, Zoledronic acid ), Pymepharco.
- Các Tập Đoàn Đa Quốc Gia (MNCs) Lớn:
- Roche Việt Nam: Dẫn đầu toàn cầu về ung thư. Tích cực tham gia cải thiện chăm sóc ung thư thông qua các hợp tác (ví dụ với Hội Y Học Việt Nam về ung thư vú giai đoạn 2020-2025), chương trình hỗ trợ bệnh nhân (ung thư phổi không tế bào nhỏ), và cải thiện đối thoại chính sách . Danh mục thuốc ung thư bao gồm Avastin, Herceptin, Tecentriq, Perjeta, Kadcyla, Alecensa, Rozlytrek, Itovebi.
- Novartis Việt Nam: Thành lập pháp nhân mới vào năm 2020 để nhập khẩu trực tiếp. Tập trung mạnh vào thử nghiệm lâm sàng trong lĩnh vực ung thư. Các chương trình hỗ trợ bệnh nhân trị giá 100 triệu USD năm 2019. Các thuốc ung thư bao gồm Kisqali, Scemblix, Pluvicto, Afinitor, Arzerra.
- Bayer Việt Nam: Ngành hàng dược phẩm tập trung vào ung thư (cùng các lĩnh vực khác). Tăng cường nỗ lực trong điều trị ung thư tuyến tiền liệt. Tập trung vào dược phẩm phóng xạ nhắm trúng đích, liệu pháp miễn dịch ung thư thế hệ mới, và ung thư học phân tử chính xác. Các sản phẩm ung thư đang lưu hành bao gồm Nubeqa, Stivarga, Vitrakvi, Xofigo.
- Gilead Sciences: Mua lại quyền phát triển và thương mại hóa Trodelvy (sacituzumab govitecan) tại Việt Nam (và các nước châu Á khác) từ Everest Medicines. Trodelvy là nền tảng trong danh mục thuốc điều trị khối u rắn của họ.
- Các MNCs khác hoạt động tại Việt Nam (dược phẩm nói chung, một số có thuốc ung thư): Sanofi-Aventis, STADA, Sandoz , AstraZeneca , Pfizer , Bristol Myers Squibb , GlaxoSmithKline , Eli Lilly , Merck & Co..
D. Thách thức và cơ hội của Thị Trường Thuốc Ung Thư
1. Thách thức của thị trường thuốc ung thư
- Năng lực sản xuất và tiêu chuẩn quốc tế: Hiện tại, chỉ có 17 trong số 250 nhà máy dược phẩm tại Việt Nam đạt tiêu chuẩn GMP-EU hoặc tương đương, trong khi phần lớn các nhà máy chỉ đạt chuẩn WHO-GMP. Điều này hạn chế khả năng của doanh nghiệp nội trong việc sản xuất các loại thuốc ung thư công nghệ cao và tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
- Phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu
Khoảng 85% nguyên liệu hoạt chất (API) sử dụng trong sản xuất thuốc tại Việt Nam được nhập khẩu từ Trung Quốc và Ấn Độ. Sự phụ thuộc này làm tăng chi phí sản xuất và tạo ra rủi ro về nguồn cung, đặc biệt trong bối cảnh biến động toàn cầu.
- Rào cản về pháp lý và quy trình phê duyệt
Quy trình phê duyệt thuốc mới tại Việt Nam, đặc biệt là các loại thuốc miễn dịch học, vẫn còn phức tạp và kéo dài, có thể mất đến 3 năm để hoàn tất. Điều này làm chậm quá trình đưa các loại thuốc tiên tiến đến với bệnh nhân.
2. Cơ hội cho doanh nghiệp dược nội địa
- Chính sách hỗ trợ từ chính phủ: Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt Chiến lược phát triển ngành dược đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, với mục tiêu tăng cường sản xuất trong nước và giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu. Các chính sách ưu đãi về thuế và đơn giản hóa thủ tục hành chính đang được triển khai để hỗ trợ doanh nghiệp.
Xem chi tiết chương trình tại đây
- Phát triển khu công nghiệp dược – sinh học: Dự án xây dựng Khu công nghiệp Dược – Sinh học tại Thái Bình dự kiến khởi công vào năm 2025, nhằm thu hút đầu tư vào sản xuất thuốc sinh học và biosimilar, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nội địa tiếp cận công nghệ tiên tiến.
- Hợp tác công – tư và chuyển giao công nghệ: Sự gia tăng các hợp tác công – tư và liên doanh với các công ty dược phẩm quốc tế đang mở ra cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam tiếp nhận công nghệ sản xuất thuốc ung thư hiện đại, bao gồm cả liệu pháp miễn dịch và thuốc sinh học.
Kết luận
Để hiện thực hóa mục tiêu làm chủ công nghệ và nâng cao năng lực sản xuất thuốc điều trị ung thư chất lượng cao, doanh nghiệp Việt không thể thiếu sự đồng hành từ các đơn vị tư vấn chiến lược – đặc biệt là trong lĩnh vực thiết kế, xây dựng và vận hành nhà máy đạt chuẩn GMP quốc tế.
GMPc Việt Nam là đơn vị chuyên sâu trong tư vấn xây dựng và chứng nhận GMP cho nhà máy dược phẩm, mỹ phẩm và thực phẩm bảo vệ sức khỏe. Với đội ngũ kỹ sư – chuyên gia có kinh nghiệm thực chiến từ các dự án đạt chuẩn WHO-GMP, EU-GMP, PIC/S-GMP, GMPc mang đến giải pháp toàn diện – từ thiết kế ban đầu, giám sát thi công, đến hỗ trợ nghiệm thu – đáp ứng đúng yêu cầu pháp lý, tối ưu chi phí đầu tư, rút ngắn thời gian ra thị trường.
Xem thêm:
Hồ sơ năng lực GMPc Việt Nam
Danh sách dự án tư vấn bởi GMPc Việt Nam giai đoạn 2011-2025
